Dizanteri, bağırsak iltihabına ve şiddetli kanlı ishale neden olan bir enfeksiyondur. Bu hastalık, dünya genelinde özellikle gelişmekte olan ülkelerde yaygındır ve ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Dizanteri iki ana türe ayrılır: basilli dizanteri ve amipli dizanteri. Bu makalede, her iki türün klinik özellikleri, bulaş yolları, belirtileri, tedavileri ve korunma yöntemleri üzerinde duracağız.
Basilli Dizanteri (Bakteriyel dizanteri)
Klinik: Basilli dizanteri, Shigella bakterisi nedeniyle ortaya çıkan bağırsak enfeksiyonudur. Bu enfeksiyon, kalın bağırsağı etkileyerek iltihaplanmasına neden olur ve şiddetli ishal, mukus ve kanlı dışkıya yol açar.
Bulaş yolları: Basilli dizanteri, enfekte dışkıyla kirlenmiş su ve yiyeceklerin tüketilmesi veya hasta bir kişiyle doğrudan temas sonucu bulaşır. Düşük hijyen koşulları ve kalabalık yaşam alanları, hastalığın yayılmasını kolaylaştırır.
Basilli dizanterinin belirtileri :
Karın ağrısı ve krampları
Şiddetli ishal
Ateş
Mukus ve kanlı dışkı
Kusma
Dehidrasyon
Zayıflık ve halsizlik
Tedavi: Basilli dizanteri, genellikle antibiyotiklerle tedavi edilir. İntravenöz veya oral olarak antibiyoterapi seçeneklerimiz bulunmaktadır. Hastanın kliniğine göre hekim seçenekleri değerlendirmektedir. Şiddetli dehidrasyon riski nedeniyle, sıvı alımını artırarak ve elektrolit dengesini koruyarak tedaviye dikkat edilmelidir. Ağır vakalarda hastaneye yatış ve intravenöz sıvı tedavisi gerekebilir.
Amipli Dizanteri (Amibik dizanteri)
Klinik: Amipli dizanteri, Entamoeba histolytica adlı parazit nedeniyle ortaya çıkan bağırsak enfeksiyonudur. Bu parazit, kalın bağırsağı etkileyerek iltihap,ülserasyon ve kanamaya neden olabilir.
Amipli dizanteri, basilli dizanteriden daha az yaygındır, ancak daha ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Bulaş yolları: Amipli dizanteri, enfekte dışkıyla kirlenmiş su ve yiyeceklerin tüketilmesi veya hasta bir kişiyle doğrudan temas sonucu bulaşır. Hijyenin düşük olduğu ortamlar ve kalabalık yaşam alanları, hastalığın yayılmasına katkıda bulunur.
Amipli dizanterinin belirtileri :
Karın ağrısı ve krampları
Şiddetli ishal, bazen kan ve mukus içeren
Ateş
Kilo kaybı
Dehidrasyon
Zayıflık ve halsizlik
Karaciğer ve diğer organlarda apseler (nadiren)
Tedavi: Amipli dizanteri, genellikle anti-parazit ilaçlarla tedavi edilir, örneğin metronidazol. Dehidrasyon ve elektrolit dengesizliklerini önlemek için sıvı alımını artırmak önemlidir. Ağır vakalarda veya komplikasyonların meydana gelmesi durumunda hastaneye yatış ve intravenöz sıvı tedavisi gerekebilir.
Amipli dizanteri olguları altta barsak hastalığı olan kişilerde daha çok görülmektedir. Tekrarlayan amipli dizanteri olgularında mutlaka tedavi bitiminde kolonoskopi yapılması ve altta yatan inflamatuar barsak hastalığı (ülseretif kolit veya crohn) açısından değerlendirilmesi gerekir. Bazı inflamatuar barsak hastalığı olan kişilerde amipli dizanteri atağında tedaviye rağmen gaita sayısı normale dönmeyebilir, tedavi bitimi mutlaka gastroenteroloji takibinde kalması gerekmektedir.
Amipli dizanteri, tedavi edilmediği takdirde ciddi komplikasyonlara yol açabilir:
Amibik karaciğer apsesi: Entamoeba histolytica paraziti bağırsaklardan dolaşım yoluyla karaciğere yayılabilir ve burada enfeksiyöz bir apse oluşumuna neden olabilir. Amibik karaciğer apsesi, karaciğerde ağrı, ateş ve genel halsizlikle karakterize edilir. Bu durum, antibiyotik ve antiparaziter ilaçlarla tedavi edilmelidir ve nadiren cerrahi müdahale gerektirebilir.
Bağırsak delinmesi ve peritonit: Amipli dizanterinin şiddetli bağırsak iltihabı ve ülserasyonu, bağırsak duvarının zayıflamasına ve sonunda delinmesine yol açabilir. Bu durum, enfekte içeriğin karın boşluğuna sızmasına ve peritonit adı verilen ciddi ve hayatı tehdit eden bir enfeksiyona neden olabilir. Bağırsak delinmesi ve peritonit acil cerrahi müdahale gerektirir.
Toksik megakolon: Bu nadir komplikasyon, bağırsakların aşırı genişlemesi ve fonksiyonunu yitirmesiyle karakterizedir. Toksik megakolon, amipli dizanteri nedeniyle bağırsaklardaki şiddetli iltihaplanma ve hasar sonucu ortaya çıkabilir. Bu durum, karın ağrısı, şişkinlik ve şiddetli ishal ile birlikte yüksek ateşe neden olabilir. Toksik megakolon, acil tıbbi müdahale ve tedavi gerektiren ciddi bir komplikasyondur.
Malnütrisyon ve dehidrasyon: Amipli dizanterinin şiddetli ishal ve kusma belirtileri, vücuttaki sıvı ve elektrolit dengesini bozabilir ve dehidrasyona yol açabilir. Ayrıca, ishal ve mide rahatsızlığı nedeniyle düşük besin alımı ve malabsorpsiyon, malnütrisyon ve kilo kaybına neden olabilir. Bu komplikasyonlar, özellikle çocuklar ve yaşlılar için tehlikeli olabilir ve zamanında tıbbi müdahale gerektirir.
Ameboma: Ameboma, bağırsak duvarında kalınlaşma ve kitlesel bir yapı oluşumuyla karakterizedir. Entamoeba histolytica'nın neden olduğu iltihaplanma ve hasar sonucu ortaya çıkar. Ameboma, karın ağrısı, kabızlık ve bazen kanlı dışkıya neden olabilir. Ameboma, endoskopi ve radyolojik görüntüleme ile tanımlanır ve genellikle antiparaziter ilaçlarla tedavi edilir.
Ekstraintestinal amebiyazis: Entamoeba histolytica paraziti, bağırsakların dışındaki organlara ve dokulara yayılabilir ve enfeksiyonlar oluşturabilir. Bu ekstraintestinal amebiyazis türleri arasında beyin apseleri, akciğer apseleri ve cilt lezyonları bulunur. Ekstraintestinal amebiyazis, ciddi komplikasyonlara yol açabilir ve spesifik antiparaziter ilaçlarla ve bazen cerrahi müdahale ile tedavi gerektirir.
Amipli dizanterinin komplikasyonları genellikle ciddi sonuçlara neden olur. Bu nedenle amipli dizanteri tedavisinin ertelenmeden başlanması gerekir. Tedavi altındaki hastalarda ek kliniş şikayet olması halinde hekimine başvurması önemlidir.
Dizanteriden Korunma Yöntemleri
İyi hijyen uygulamaları: Ellerinizi sık sık ve düzgün şekilde yıkayın
Güvenli su ve gıda tüketimi: İçme ve yemek yapmak için temiz ve güvenli su kullanın, gıdaları uygun şekilde pişirin ve depolayın.
Tuvalet kullanımı ve atık yönetimi: Uygun tuvalet kullanımı ve atıkların güvenli bir şekilde bertaraf edilmesi enfeksiyon riskini azaltır.
Temiz ve düzenli çevre: Temiz ve düzenli bir çevre sağlayarak, enfeksiyonun yayılmasını önlemeye yardımcı olun.
